Mart 2020. godina

Šta treba znati o respiratornim komplikacijama infekcije corona virusom COVID/19

Za medicinske radnike, ali i za opštu populaciju

Priredila:
Prof Dragana Jovanović,
red.prof. Medicinskog fakulteta BU u penziji
Supspecijalista pulmologije i onkologije

prof.draganajovanovic@gmail.com

A) Corona virus COVID-19 infekcija i respiratorne manifestacije

Corona virus COVID-19 je jedan od 7 razlicitih vrsta virusa koji svi pripadaju istoj familiji corona virusa, a uobičajeni su kod ljudi i nekih životinja (kamile, stoka, mačke, slepi miševi…). Ima drugačije osnovne mehanizme u odnosu na virus gripa, pa nije iznenadjenje da izaziva I drugačije komplikacije, među kojima je najvažnija upala pluća koja može završiti smrtnim ishodom.

Mnogo toga o ovoj pošasti se još uvek ne zna dovoljno, ali je veliko iskustvo Kine dovelo do izrade izvesnih preporuka, pa tako i najnovijeg, internacionalnog pulmološkog konsenzusa sa preporukama, u martu 2020. –  INTERNATIONAL PULMONOLOGIST’S CONSENSUS ON COVID-19.

Još uvek nisu sasvim poznati svi načina prenosa, transmisije ovog ovog virusa, ali je po izbijanju epidemije jasno da je najznačajniji put prenosa sa čoveka na čoveka, kao kapljična infekcija  pri kašlju, kijanju, govoru, ili pak putem drugih prenosioca poput različitih čvrstih površina kao što su plastika, metal, čak hartija idr. Ili pak preko obuće, odeće, ukoliko se dodirom prenosi direktno na usta, nos, oči. Nažalost ima i par slučajeva prelaska sa trudne majke na plod, pa je novorodjence pozitivno na COVID-19.

Kapljična infekcija  pri kašlju, kijanju, govoru, ima domet do 2m, a pacijenti se smatraju najviše zaraznim najverovatnije u fazi kada nemaju nikakve simptome, potom i kad se razbole.

Inkubacioni period nije precizno poznat, iznosi 2-14 dana po izlaganju virusu, u nekih slučajeva i do 28 dana, ali sa najvećim brojem slučajeva untar 5 dana nakon infekcije.

Ovakav dug inkubacioni period je dobrim delom razlog za veliku prenosivost virusa sa inficirane osobe koja to još ne zna, na njenu okolinu, na mnogo osoba, jer to može da traje danima, što nije slučaj sa virusom gripa (influenca virus). Takođe je od veliko značaja i utvrđeno lako unošenje virusa preko dodira sa različitih inficiranih čvrstih površina,Kako je onda veći broj zaraženih, samim tim je i veći broj onih odjednom obolelih.

Spektar težine bolesti  obuhvata dijapazon od samo-ograničavajućih oblika, blagih formi što je po pravilu u najvećem procentu slučajeva, s tim što su sve teža klinička ispoljavanja u starijih, onih sa već odranije drugim postojećim oboljenjima, tzv. imunokompromitovanih. Na osnovu analize kineske serije od 44.500 sl. potvrđene infekcije, blagi oblik bolesti je bio u 81%, ozbiljni teški oblici oboljenja, tj. sa padom kiseonika u krvi i sa promenama koje zahvate više od polovine pluća (na radiografiji i CT-u) unutar prva 2 dana od ispoljavanja – u 14%, zatim tzv. kritičan oblik oboljenja (izraženo otežano disanje, ugroženost sa poremećajem razmene kiseonika i drugih gasova u plućima, šokno stanje, popuštanje i drugih organa) u 5%, a 2.3% do 5% obolelih umire. U navedenoj najvećoj seriji slučajeva, među obolelima daleko najviše je bilo odraslih preko 30g i starijih osoba.

Zapaljenje pluća (pneumonija) predstavlja najčešću, ali i najtežu manifestaciju infekcije ovim virusom. Kada govorimo o prognozi sa aspekta epidemioloških faktora rizika, to su starije starosno doba, muški pol, komorbiditeti, hronična plućna oboljenja, kardiovaskulne bolesti, hronična oboljenja bubrega, dijabetes.

Analizom 1099 slučajeva zapaljenja pluća, najčešći simptomi su bili: visoka temperatura (88%), suv kašalj (67%), malaksalost (38%), otežano disanje (18.7%), bolovi u mišićima (14%), a ređe glavobolja, bol u grlu, curenje nosa, simptomi organa za varenje. Otežano disanje sa javljalo u proseku posle 5 dana bolesti, a blokada pluća i disanja tj. tzv. akutni respiratorni distres se razvio u 3.4% pacijenata.

Sveukupno, oko 80% potvrđenih slučajeva ima blagi do umereno  težak oblik bolesti, a gotovo 13% ima veoma težak oblik (jako otežano disanje, broj udisaja u minut 30 i preko, smanjen kiseonik u krvi, sa promenama koje zahvate više od polovine pluća unutar prva 2 dana od ispoljavanja tj. 24-48 sati), dok je kritično stanje zabeleženo u oko 6% obolelih. Ove brojke tj. procenti su različiti od onih vezanih za upalu pluća izazvanu virusom gripa, dakle ovi podaci ipak ukazuju na značajno češće komplikovani teži klinički tok i smrtni ishod nego kod upale uzrokovane virusom gripa.

Imajući još u vidu dug inkubacioni period kao jedan od razloga za veliku prenosivost virusa sa inficirane osobe koja to još ne zna, na njenu okolinu što ima za posledicu i veći broj zaraženih i veći broj odjednom obolelih, kao i za utvrđeno lako unošenje virusa preko dodira sa različitih inficiranih čvrstih površina, jasno je da ipak ovaj virus donosi značajno veće rizike za smrtnost.

Drugačiji je nešto i sam klinički tok upale pluća izazvane corona virusom sa povoljnim ishodom u odnosu na onu izazvanu virusom gripa: mnogo su masivnije plućne promene, mada, iako veoma retko, u početku može biti i normalan nalaz na snimku pluća. Opisuju se 4 stadijuma radiološkog nalaza kod upale pluća izazvane corona virusom koje imaju dobar ishod na kraju:

  1. Rani stadijum (0-4 dana po početku simptoma),
  2. Progresivni stadijum (5-8 dana po početku simptoma), kada promene u plućima rapidno napreduju zahvatajući oba plućna krila ili različite delove, režnjeve oba pluća, kada dolazi do očvršćavanja (konsolidacije) plućnog tkiva, što smanjuje vazdušne prostore u plućima u kojima se inače normalno vrši preuzimanje kiseonika i odavanje ugljen dioksida.
  3. Stadijum vrhunca infekcije (9-13 dana po početku simptoma), konsolidacije gušće, čvršće, prisutne praktično kod svih.
  4. Stadijum apsorpcije (više od 14 dana po početku simptoma), kada uglavnom zaostaju izvesne promene u plućima poput ožiljnih, ali ne moraju biti obimne.

Loš ishod, smrtni ishod nastaje kada promene upale pluća postaju mnogo masivnije i zauzimaju velike delove pluća što onemogućava normalno disanje, a što se obično dešava u nekoliko dana od početka bolesti, sa brzim razvijanjem tzv. akutnog respiratornog popuštanja tj. nemogućnosti preuzimanja neophodnog kiseonika, ili pak septičnog stanja sa brzim smrtnim ishodom.Takvi pacijenti se stavljaju na mehaničku ventilaciju/veštačko disanje radi pokušaja i sa nadom da se u narednih par nedelja oporave pluća.

Kad su u pitanju deca, srećom relativno se retko razvija bolest, obično je blaga forma, sa dobrom prognozom, tako da se najveći broj obolele dece oporavi unutar 1 do 2 nedelje po ispoljavanju simptoma. Ekspertska grupa SZO i kineskih doktora konstatovala je da su oboleli stari do 18g u 2.4% slučajeva, i bez smrtnog ishoda. Verovatni razlozi manjeg i lakšeg oboljevanja pedijatrijske populacije su višestruki: period raspusta je učinio da su deca kod kuće, pa time i na neki način u samoizolaciji, zatim imunitet kod dece nije sasvim razvijen pa se i to smatra jednim od mehanizama zašto ne dolazi do izraženog imunskog odgovora na virusnu infekciju, a takođe se misli i da nezrelost receptora koje virus vezuje da bi ušao u ćeliju (tzv. ACE2 receptori) kod dece ima značaja, kao i da ponavljane infekcije nekim virusima zimi u tom uzrastu (npr. Respiratorni sincicijalni virus) može da dovede do povećanog stvaranja više imunoglobulina koji onda deluju i protiv novog COVID-19 virusa, što nije kod odraslih slučaj.

Laboratorijski nalazi nisu dovoljno specifični. Vrednosti belih krvnih zrnaca mogu biti različiti pa se ne može osloniti na to, ali se u više od 80% slučajeva nalazi smanjen broj njihove podgrupe, limfocita. Ukoliko je smanjen broj krvnih pločica, trombocita, to je uglavnom znak loše prognoze.

Serumski kalcitonin je često normalnih vrednosti, ali raste kad se stanje pacijenta pogoršava i naročito kod onih koji zahtevaju smeštaj u jedinice intenzivne nege. Po nekim podacima jedne studije i D-dimer i smanjen broj limfocita ukazuju na lošu prognozu.

Za testiranje i postavljanje etiološke dijagnoze služe pre svega nazofaringealni i orofaringrealni uzorci, RT-PCR metodom, rezultati su gotovi posle nekoliko sati do 2 dana. SZO preporučuje ponoviti testiranje iz različitih mesta disajnih organa ukoliko je prvi test negativan, a ostaje sumnja na COVID-19. Novi testovi krvi, plazme daju rezultate za par sati.

Početno lečenje obuhvata suportivne mere u ovom momentu, ali i preveniranje usmereno da se smanji transmisija u drustvu. Neke (suportivne) mere presudne su ipak za obolele poput kiseonika, povećanog unosa tečnosti, empirijskih antbiotika, antivirusnih lekova, drugih potrebnih medikamenata, a kada je neophodno i veštačke ventilacije itd.

Ima nekih podataka da su oni koji su koristili ibuprofen ili aspirin za povišenu temepraturu, imali značajno lošiji tok bolesti, pa ih treba izbegavati i koristiti samo acetaminofen (paracetamol i sl.).

Razne studije u toku sa različitim lekovima, fokus je na lopinavir/ritonavir (za koje već neki podaci govore da nemaju uspeha) i hlorokinu, ali i oseltamviru I drugim antivirusnim lekovima. Objavljena je i manja serija slučajeva uspešno tretirana kombinacijom hlorokina i azitromicina, pa je to sada u praksi češće primenjena kombinacija lekova koji su ujedno dobro poznati i ne skupi.

C vitamin ima značaja, kortikosteroidi samo u okviru indikacija za septični šok, ili neke posebne druge indikacije.

B) Rezime o pneumonijama za podsećanje

Upala pluća ili pneumonija je najčešće akutno nastala infekcija plućnog tkiva uzrokovana nekim od brojnih mogućih uzročnika: bakterijama, virusima, gljivicama, ali može nastati i udisanjem (aspiracijom) prašine, hemijskih iritansa, hrane ili povraćenog sadržaja.

Dakle najčešći uzročnici upale pluća su bakterije i virusi, a ređe gljive i paraziti. Ponekad su uzrok otrovni gasovi ili čestice prašine, hemijski iritansi, komadići aspirirane hrane ili povraćenog sadržaja. Upala pluća najčešće se javlja kao komplikacija gripa, prehlade ili bronhitisa.

Posebno su osetljive starije osobe, odojčad, hronično bolesna deca i odrasli, dijabetičari, pušači, alkoholičari, kao i osobe s oslabljenim imunim sistemom. Treba naglasiti kako su virusne upale pluća češće od bakterijskih i da znaju biti vrlo teške i smrtonosne, posebno ako su uzrokovane virusom gripa u starijih i imunokompromitovanih osoba.

Pluća su stalno izložena mikroorganizmima koji iz gornjih disajnih putova mikroaspiracijom ulaze u donje disajne putove. Stoga donji disajni putovi i pluća nisu sterilni, ali nespecifična i specifična obrana domaćina održavaju tzv. mikrobiom pod kontrolom, na niskom titru bakterija, što onemogućava razmnožavanje konvencionalnih patogena i uzrokovanje infekcije. Gubitak te kontrole bilo zbog većeg priliva patoloških mikroorganizama ili zbog slabljenja imunskog odgovora domaćina izaziva poremećaj te ravnoteže, nekontrolisano množenje patogenih mikroorganizama i nastanak upale pluća. Pored toga, većina patogenih mikroorganizama poseduju specifične mehanizme kojima onemogućavaju obrambene mehanizme domaćina i time pogoduju nastanku infekcije.

Vanbolničke pneumonije ili upale pluća (engl. community-acquired pneumonia – CAP) predstavljaju akutne upale plućnog tkiva izazvane bakterijama, virusima, gljivama i parazitima, a stečene su izvan bolnice ili su nastale unutar 48 sati od prijema u bolnicu. Ta vrsta pneumonija uzrokuje značajan morbiditet i mortalitet, posebno u bolesnika starije životne dobi i onih sa značajnim prethodno postojećim oboljenjima (komorbiditetima). Učestalost vanbolničkih pneumonija raste s starosnom dobi, a na godišnjem nivou iznosi 16-23 slučaja na 1000 stanovnika. U proseku oko 30 % bolesnika s vanbolničkim pneumonijama bude hospitalizovano, češće u zimskim mesecima.

Povećani rizik od upale pluća imaju medju tzv. normalnom populacijom pre svega osobe starije od 65 godina. U starijih ljudi upala pluća je često teška, a neretko i smrtonosna. U zimskim mesecima česta su oboljevanja od gripa i drugih virusnih respiratornih infekcija koje neretko prethode upali pluća. U rizičnu grupu takođe spadaju i vrlo mala deca čije odbrambene snage nisu u potpunosti razvijene. Osobe koje imaju narušen imunitet tj. odbrambeni sistem organizma kao posledicu različitih bolesti poput AIDS-a, hronične srčane i plućne bolesti, šećerne bolesti (dijabetesa), raznih autoimunskih bolesti (reumatoidni artritits, lupus, sistemsku sklerozu i dr.), ili zbog odstranjene slezene, takođe imaju veći rizik od oboljevanja, zatim osobe koje imaju zloćudnu bolest – tumore, pa su na hemoterapiji, ili pak pacijenti na dugotrajnim imunosupresivnim lekovima poput kortikosteroidne terapije. Pušenje je jako značajno jer oštećuje disajne puteve, a takođe i konzumiranje alkohola koji  umanjuje odbrambenu funkciju belih krvnih zrnaca (leukocita) koji se bore protiv infekcije.

Potrebno je ipak naglasiti i koliko veliki uticaj imaju generalno infekcije disajnih organa kada postoje  hronične bolesti pluća, među kojima su dve najčešće astma i hronična opstruktivna bolest (HOPB). Ove infekcije često uzrokuju ozbiljna akutna respiratorna stanja u bolesnika s navedenim hroničnim plućnim bolestima koja često rezultuju produženim bolničkim lečenjem tj. hospitalizacijama, lošijim ishodima lečenja i većom smrtnošću. Najčešći virusi povezani s epizodama pogoršanja astme su rinovirusi, virus gripe (influence) i respiratorni sincicijski virus (RSV). Kod bolesnika s astmom klinički dokazi upućuju na važnu ulogu respiratornih infekcija u razvoju napada astme te su važan činioc teških pogoršanja, egzacerbacija. Kako se radi o mlađoj populaciji, virusne infekcije gornjih disajnih puteva su najčešće i povezane su sa oko 80% pogoršanja astme u dece, i sa oko 50% svih epizoda astme u odraslih.

Rizik od razvoja upale pluća u bolesnika s HOPB-om gotovo je deset puta veći nego u opštoj populaciji i često upravo pojava pneumonije dovede do postavljanja dijagnoze HOPB-a. Prema rezultatima relativno malog broja dostupnih epidemioloških studija, učestalost pneumonija u bolesnika s HOPB-om kreće se od 8 do čak 12,5%. Takođe, u odnosu prema opštoj populaciji bolesnici s HOPB-om i pneumonijom češće češće zahtevaju hospitalizaciju i duže bolničko liječenje.

Danas se zapaljenja ili upale pluća (pneumonije) prema uzročniku generalno dele na bakterijske i virusne, a prema kliničkom toku dele na tzv. tipične ( to su pre svega bakterijske) i atipične izazvane posebnim patogenima koje zahtevaju različito lečenje, a slične su im mahom i virusne pneumonije.

Bakterijske pneumonije najčešće uzrokuju sledeće bakterije: Streptococcus pneumoniae (pneumokok), Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis. Atipične pneumonije uzrokuju atipični uzronici sa osobinama bakterija kao Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae, Legionella ali i respiratorni virusi.

Simptomi upale pluća se razlikuju kod bakterijskih u odnosu na virusne upale pluća

Tipični simptomi bakterijske pneumonije su najčešće akutno nastali, iz punog zdravlja, najčešći su kašalj, obično s iskašljavanjem, povišena temperatura i ponekad bol u grudima. Obično se simptomi razvijaju tokom nekoliko dana i ponekad su pridružuje i zapaljenje plućne maramice iste strane.

Bakterijska upala pluća vrlo se često razvija nakon infekcije gornjih disajnih puteva. Početak je obično nagao, s jezom i drhtavicom, razvija se i visoka temepratura, bolovi pri disanju na zahvaćenoj strani, kašalj sa iskašljavanjem i otežano disanje. Mnogi bolesnici, osobito oni visoke životne dobi, mogu imati podmuklije simptome. Stariji bolesnici mogu imati samo oskudne ali podmuklije simptome, često i izraženu slabost uz mentalnu konfuziju.

Atipične upale pluća, po pravilu, imaju polagan, manje buran početak od bakterijskih, jer se klinički simptomi razvijaju postepeno uz česte opšte simptome poput glavobolje, bolova u mišićima i zglobovima, opšte slabosti, a katkad mučnine, povraćanja i proliva. Kašalj je suv i nadražajan, zacenjujući, u napadima, a zbog nekarakterističnih simptoma dijagnoza se postavlja kasnije nego u bakterijskim pneumonijama, često tek nakon rendgenskog snimanja pluća.

Lečenje upale pluća. Zavisi prvenstveno od mogućeg uzročnika bolesti, i od ozbiljnosti simptoma i kliničkog nalaza. Bakterijska pneumonija se leči antibioticima kao što su penicilini, makrolidi (azitromicin), cefalosporini. Atipična pneumonija uzrokovana Mycoplasmom pneumoniae leči se antibioticima na koje je osetljiva, najčešće se koristi azitromicin jednom dnevno tokom 3 dana, potom drugim iz iste grupe lekova, a lečenje traje 2-3 nedelje dok je za potpuni oporavak potrebno i po nekoliko nedelja. Treba naglasiti da ozbiljnost prognoze bakterijskih pneumonija uveliko zavisi od celokupnog zdravstvenog stanja organizma, kao i vrsti upale pluća. Kod mladih i zdravih osoba, lečenje se svodi na uzimanje antibiotika i odmor kod kuće. Ali, ako se radi o slabim, hroničnim bolesnicima, upala pluća može biti po život opasna bolest, bilo stoga sto zapaljenjski sadržaj blokira disanje i razmenu kiseonika u plućima ili zbog prelaska bakterija iz pluća u krvotok, uzrokujući stanje koje se naziva bakterijemija i sepsa.

U pristupu upali pluća nezavisno od uzročnika od izuzetne je važnosti odlučiti se za ispravno lečenje, a postoji nekoliko parametara koji pomažu kod procene stanja i težine bolesti, pridruženih bolesti i komplikacija; na osnovu tih parametara koji su ušli u tzv. bodovne skorove rizika po obolelog, donosi se odluka o vrsti i načinu lečenja. Broj bodova nakon učinjene procene svrstava pacijente u grupu rizika za lakši ili teški klinički tok, čak i smrtni ishod, i jako pomaže kod odluke koji pacijenti da se leče ambulantno, koji treba kratko, a koji duže da se leče bolnički, koji oboleli treba da budu hitno smešteni u jedinice intenzivne nege i dr.

Virusne pneumonije su po simptomima i znacima bolesti, kao i po kliničkim nalazima sličnije atipičnim pneumonijama, mada mogu ići naglo sa visokom temperaturom i izraženom malaksalošću, teškim opštim stanjem. Mogu biti vrlo teške i smrtonosne u opštoj populaciji, posebno ako su uzrokovane virusom gripa u starijih i imunokompromitovanih osoba.

Osobe s hroničnim bolestima srca, plućnim problemima što je obično slučaj upravo kod starijih osoba, sa teškim imunosuprimiranim stanjima kao kod malignih i autoimunskih bolesti, ali i trudnice imaju najveći rizik za teže vrste virusnih upala pluća. Kod virusne upale pluća moguć je naknadni razvoj bakterijske infekcije jer je imunski sistem oslabljen. U takvim situacijama primena antibiotika je opravdana, a sama virusna upala pluća obično traje do tri nedelje.

Tipičan i do nedavno najčešći vid virusne upale pluća je bio izazvan virusom gripa (influence).

Grip je jedna od najučestalijih zaraznih bolesti koju uzrokuje virus gripa, a definiše se kao visoko zarazna bolest naglog početka. To je virusna infekcija sa kojom se srećemo sezonski svake godine, u manjim ili većim epidemijama u zimskim mesecima. Razlog zašto od gripa možemo ponovo oboleti, tj. zašto ne razvijamo trajni imunitet leži u činjenici da virus gripa lako mutira, menja se.

Virus gripa na svojoj površini ima proteine H i proteine N (od naziva proteina hemaglutinina i proteina neuraminidaza) pomoću kojih virus ulazi u ćeliju domaćina, preuzima kontrolu nad njom i razmnožava se. Poznata su tri tipa virusa gripa – tip A, B i C. Nadalje, prema podvrstama samih proteina H i N razlikujemo dalje podtipove virusa. Kod ljudi je uzročnik bolesti najčešće virus tipa A/podtip H1N1, zatim H3N2, ili pak B tip, dok je C zbog svoje blage kliničke slike manje važan.

Jedna od značajnih osobina virusa gripa je njegova sposobnost mutacije, tj. stalnog menjanja. Time nastaju sojevi koji nisu osetljivi na zaštitu stvorenu u našem organizmu pri prethodnom kontaktu, i ujedno to je razlog zašto od gripa možemo ponovo oboleti, tj. zašto nemamo trajni imunitet, koji je ujedno i razlog potrebe za vakcinisanjem svake godine. Sposobnost mutacije, tj. stalnog menjanja je osobina virusa koja je i jedan od razloga velike učestalosti same bolesti. Drugi razlog je način prenosa, jer se prenosi udisanjem čestica vazduha u kojima je virus gripa dospeo nakon kijanja ili kašljanja obolelih (a gde virus može preživeti i do sat vremena), ali i direktnim kontaktom sa zaraženom osobom, kao i preko zaraženih predmeta (npr. kvaka ili gelendera). Izvor virusa je dakle bolesnik koji je zarazan već jedan dan pre nego se pojave simptomi bolesti, ali i koji ostaje zarazan narednih 5-7 dana od pojave prvih simptoma. Sve to doprinosi lakom i brzom širenju virusa i bolesti među ljudima, a i donekle objašnjava epidemiološku situaciju vezanu za grip zimi, kada ljudi učestalije borave u zatvorenim prostorima.

Kada virus dospe u disajni sistem on oštećuje sluznicu, što je uzrok lokalnih simptoma, no tipično za grip jeste pojava burnih, opštih simptoma. Vreme od kontakta s virusom do pojave simptoma bolesti (tzv. vreme inkubacije, inkubacioni period) je kratko i traje do 3 dana, nakon čega bolest počinje naglo, vrlo izraženim opštim simptomima. To su visoka telesna temperatura, glavobolja, opšte loše stanje, izražena malaksalost, bolovi u mišićima, drhtavica, neretko mučnina ili povraćanje. Nakon pojave ovih opštih simptoma, pridružuju se respiratorni simptomi: suv nadražajni kašalj, grlobolja, sekrecija iz nosa i konjunktivitis. Grip u većini slučajeva prolazi spontano za 7-10 dana uz povlačenje opštih simptoma, ali pritom neki od simptoma poput umora ili kašlja mogu zaostati i po nekoliko nedelja, što može da jako zabrine pacijenta.

Često se postavlja pitanje kada se javiti lekaru. Imajući na umu tok bolesti i njenu spontanu regresiju, kod pojave prvih simptoma i sumnje na gripu ne treba žuriti na pregled doktora. Potrebna je (i često dovoljna) oblina hidracija jer je zbog visoke temperature potreban dodatni unos tečnosti, mirovanje, a treba uzimati i lekove protiv visoke temperature. Tu bi prednost trebali imati lekovi poput paracetamola ili ev. ibuprofena u odnosu na preparate s acetilsalicilnom kiselinom. Kako je uzročnik bolesti virus nije opravdano uzimati antibiotike za lečenje gripa. Ako simptomi gripa potraju ili se pogoršavaju, bilo izrazito jaka grlobolja uz ev. povećanje limfnih čvorova vrata, produktivni kašalj uz bolove u grudnom košu, povraćanje, poremećaje svesti ili se javi osip, tada je svakako potrebno javiti se hitno lekaru.

Premda je grip bolest koja u većini slučajeva prolazi spontano, ipak je to ozbiljno stanje koje svake godine uzrokuje oko pola miliona smrti u svetu, a 3-5 miliona obolelih ima komplikovan i teži tok bolesti, najčešće upravo zbog razvoja upale pluća kao komplikacije, bilo uzrokovane samim virusom ili i sekundarno nadovezano bakterijskim uzročnikom. Komplikacije koje se javljaju vezane za grip češće su u starijih i dece, kao i u osoba narušenog imunskog odgovora, i kod hroničnih bolesnika. Najčešće su vezane za disajne organe u vidu bronhitisa što je lakši vid komplikacija, ili upale pluća koja je, kao što je već pomenuto uzrokovana samim virusom ili sekundarno nadovezano bakterijskim uzročnikom. Osim disajnog sistema komplikacije mogu zahvatiti centralni nervni sistem i tako dovesti do vrlo ozbiljnih komplikacija kao što je upala mozga. Komplikacije često podrazumevaju i pogoršanje od ranije postojećih hroničnih bolesti, što uvek predstavlja dodatni problem i neretko vodi ka težoj situaciji i gorem ishodu.

Za lečenje virusne upale pluća se generalno preporučuje mirovanje sa unosom puno tečnosti, ali se određene, naročito masivnije virusne upale pluća mogu lečiti s nekim antivirusnim lekovima poput zanamivira i oseltamivira. Ponekad se jako komplikuju tako da zahtevaju smeštaj obolelih u intenzivne jedicine, a zna se da u izvesnom procentu dovode i do smrtnog ishoda. Svakako je često potrebno duže vreme kako bi se bolesnik oporavio od virusne nego od bakterijske pneumonije.

Danas postoje i kada je to potrebno ili neophodno, primenjuju se navedeni antivirusni lijekovi koji sprečavaju razmnožavanje virusa gripa kočeći protein neuraminidazu – zanamivir i oseltamivir. Kako bi bili efikasni moraju se uvesti unutar 48 sati od prvih simptoma, praktično to znači ako se simptomi gripa značajno  pogoršavaju ili/i dolazi do razvoja ozbiljnijih komplikacija, simptoma produktivnog kašlja uz bolove u grudnom košu, povraćanja, poremećaja svesti ili se jave i drugi teži simptomi, tada je svakako potrebno hitno se javiti lekaru. Virusna upala pluća kao teška komplikacija gripa, zahteva u velikoj većini slučajeva bolničko lečenje, neretko u jedinicama intenzivne nege, neophodno je u okviru terapije svakako dodavanje antibiotika širokog spektra radi preveniranja ili lečenja česte nadovezane bakterijske infekcije, uz sve mere intenzivne suportivne terapije da ne bi došlo do širenja zapaljenja i na taj način blokade razmene kiseonika i drugih gasova. Tako dolazi i do razvoja tzv. akutnog distres sindroma (“bela pluća”) gde pluća postaju čvrsta, bez mogućnosti normalnog disanja što je jedan od razloga stavljanja pacijenta na aparat za veštačku ventilaciju; samim tim bez dovoljno kiseonika dolazi i do  popuštanja rada ostalih organa (naročito u osoba koje odranije imaju neka hronična oboljenja ili su smanjenog imuniteta). Ozbiljnost prognoze virusnih pneumonija dakle uveliko zavisi od celokupnog zdravstvenog stanja organizma, pa je stoga, srećom retko, slučaj kada se radi o slabim, hroničnim bolesnicima, da je ova upala pluća po život opasna bolest, pritom sa komplikacijama i brzim pogoršanjima koji vode ka nezaustavljivom smrtnom ishodu. 

Ipak kada se tiče prognoze  bar za opštu populaciju, iskustva pokazuju da je teže lečiti virusnu upalu pluća kada se ona brzo komplikuje sa nepredvidivim tokom i ishodom, i u tim slučajevima, ona jeste opasnija od bakterijske pneumonije za koju imamo antibiotike koji su efikasni i dovode do izlečenja ukoliko nema nekih posebnih stanja/bolesti vezanih za pacijente koja to onemogućavaju. 

Prevencija postoji u vidu vakcine protiv gripa i ev. antipneumokokne vakcine. Smatra se da sve osobe starije od 65 godina i mlađi hronični bolesnici treba da imaju specifičnu zaštitu, vakcinisanje – protiv gripa na godišnjem nivou, a preporučuje se i protiv najčešćeg uzročnika upale pluća, pneumokoka svakih pet godina. Stav je takođe i da osobe koje nemaju slezinu odmah treba vakcinisati protiv pneumokoka.

Edukacioni centar respiratorne i palijativne medicine

Popunite obrazac kako bi ste postali naš član.

Stručni sastanci

Edukacioni centar respiratorne i palijativne medicine organizuje međunarodne kao i domaće simozijume, kurseve za lekare, medicinske sestre-tehničare....
medicina
office@eduk-resp-pali.org prof.draganajovanovic@gmail.com